Wyjęty Spod Prawa (The Outlaw) - 1943r.

Wyjęty Spod Prawa (The Outlaw) to western pełen kontrowersji, ale i ciekawostek. Stworzony przez Howarda Hughsa, czyli milionera, filmowca, miłośnika awiacji, ale i dziwaka, o którym M. Scorsese nakręcił świetny film biograficzny z L. DiCaprio w roli głównej. The Outlaw był gotowy do emisji w 1941r., jednak blokowany przez cenzurę został oddany do kin dopiero w 1943r. Reżyserem filmu wstępnie został Howard Hawks, ale go nie dokończył. Przedstawiona historia dotyczy spotkania trzech legendarnych postaci dzikiego zachodu, a mianowicie Billy Kida (Jack Buetel), Doca Hollidaya (Walter Huston) i Pata Garetta (Thomas Mitchel) – ale w moich oczach scenariusz jest zbyt dalece idącą interpretacją legend o tych rewolwerowcach. No ok, trochę za szybko myślę i piszę, więc zacznę jeszcze raz, od końca…

         Filmy opisujące przygody największych legend Starego Zachodu pojawiały się już w czasach kina niemego. W ciągu kolejnych dekad temat Jesse Jamesa, Billy Kida czy Doca Hollidaya mocno eksploatowano, bo western w ogóle stanowił bardzo popularny gatunek, okupując bodaj jedną piątą rynku filmowego. Myślę, że już na przełomie lat 30’tych i 40’tych trudno było o „oryginalny scenariusz”, ale w przypadku filmu Wyjęty Spod Prawa podjęto próbę poszukania tej oryginalności. Zobrazowano spotkanie i nawiązanie rywalizacji między Billy Kidem i Doc'iem Holliday’em, a także depczącym im po piętach Patem Garettem. I choć ten pomysł nie jest wyssany z palca, bo do kontaktów między nimi mogło dochodzić w czasach świetności niesławnego miasteczka Las Vegas w Nowym Meksyku (nie mylić z Las Vegas w stanie Nevada), to jednak już opisane w filmie zabójstwo Doca przez Pata Garetta to zabawna ciekawostka.
         Z jednej strony rozumiem scenarzystów, bo zarówno o Kidzie zabitym przez Garetta, jak i o kilku innych "celebrytach" Old Westu krążyły plotki, jakoby nie umarli i od czasu do czasu pojawiali się tu i ówdzie. Mogło być to jakimś punktem zaczepienia przy pisaniu. No ale z drugiej strony próba tłumaczenia owych plotek zabójstwem Hollidaya zamiast Kida? A powszechnie znanym jest fakt, jakoby Doc umarł w łóżku na gruźlicę, a jego ostatnimi słowami przed śmiercią były: „To jest zabawne” – co interpretuje się jako zaskoczenie własnym losem. Nie spodziewał się, że umrze w łóżku, skoro od czasu, gdy wykryto u niego gruźlicę, po prostu szukał śmierci od kuli. W ramach ciekawostki dodam, że lekarze dawali mu kilka miesięcy życia, a on przeżył jeszcze piętnaście lat jako dentysta, szuler i rewolwerowiec! Sam Wyat Earp mówił o nim, że to „najbardziej śmiercionośny człowiek z rewolwerem, jakiego w życiu znał” - i to mimo, że nie miał na swoim koncie wielu trupów. To po pierwsze.

         Po drugie. Film początkowo wciąga, szczególnie, gdy uświadomimy sobie, że na ekranie dochodzi do spotkania trzech legendarnych postaci zachodu. Do tego kilka scen z pierwszej fazy filmu jest wyjątkowych (strzelanina na zapleczu baru; próba zabójstwa Billy’ego w stajni przez Rio) – ale im dalej w las, tym napotykamy więcej drzew – czyli scen mało wiarygodnych, a relacje między bohaterami oraz gra odtwarzających ich aktorów zaczynają trącać myszką. Mówię to oczywiście z dzisiejszego punktu widzenia. Dla ówczesnych taka gra mogła uchodzić za poczciwy standard, bo rozpatrujemy o percepcji sztuki filmowej sprzed siedemdziesięciu lat. Mimo to niektóre sceny, jak choćby odstrzeliwanie kawałków uszu Billy’ego przez Doca wołają o pomstę do nieba. No cóż, nie wszystkie filmy dobrze znoszą próbę czasu, ale też wydaje mi się, że gdyby Howard Hawks wyreżyserował całość mielibyśmy film lepszy. Hughes nie zdołał historii poprowadzić do końca z odpowiednim bilansem powagi i dowcipu. Napiszę wprost – to nie jest wina aktorów, że tak słabo wypadły ich postacie. W końcu to western z wątkami komediowymi (rywalizacja między Kidem a Hollidayem toczy się bardziej o konia niż o piękną kobietę). To po prostu wina kiepskiego scenariusza.

          Warto w ramach ciekawostki napisać, że film przez kilka lat blokowała cenzura, zanim został dopuszczony do emisji w kinach. Hughes też wielokrotnie musiał płacić kary związane ze swoim dziełem. Stało się tak z powodu ponętnej bohaterki o imieniu Rio McDonald, granej przez dziewiętnastoletnią wówczas debiutantkę Jane Russel. W filmie bardzo wydatnie jak na lata 40’te jest eksponowany biust tej pięknej aktorki i nawet ponoć na potrzeby Wyjętego Spod Prawa inżynierowie Hughesa zaprojektowali specjalny stanik, żeby dodatkowo efekt biustu wzmocnić. Kontrowersje i blokowanie przez cenzurę akurat zadziałały na korzyść producenta i filmu, bo jak to z przewrotnością odbiorców sztuki bywa, The Outlaw, gdy tylko udawało mu się trafić na ekrany kin, bił rekordy popularności.

         W ramach kolejnej ciekawostki dodam, że muzyczny wątek przewodni z westernu Dyliżans Johna Forda, czyli melodia tradycyjnej ballady Trail to Mexico, jest również wątkiem przewodnim Wyjętego Spod Prawa. Z jednej strony akcja obu filmów toczy się w Nowym Meksyku – czyli krainie związanej z balladą - ale myślę też, że film Forda wywarł mocne wrażenie na ówczesnych i spopularyzował tę melodię na tyle, że jeszcze wielokrotnie wykorzystywano ją jako gwarantujący posłuch akompaniament przy filmowych opowieściach o południowym zachodzie.

         Film mimo wszystko warto obejrzeć, choćby po to, żeby wyrobić sobie o nim własną opinię. Jeśli chodzi o mnie – Howardów dwóch mnie nie przekonało, rewolwerowców trzech też nie, ale prawda jest taka, że zamiast obserwować rozgrywkę między panami, gapiłem się w dekolt J. Russel. Przynajmniej mam teraz o czym myśleć i pisać ;).